در پیام رهبر معظم انقلاب اسلامی با تشریح نقش مؤثر و تعیین کننده محمدبن محمدبن النعمان المفید(ره) در تثبیت هویت مستقل مکتب اهل بیت علیهم السلام و بنیانگذاری شکل و قالب علمی صحیح برای فقه شیعه و نیز آفرینش شیوه‌ی جمع منطقی میان عقل و نقل در فقه و کلام و بیان اهمیت حوزه بغداد در زمان شیخ مفید (ره) آمده است حقا باید مفید را بنیانگذار حوزه‌های علمی شیعه با قواره‌ای که در قرنها پس از آن دیده می‌شود دانست.
مقام معظم رهبری در پیام خود به تشریح ابعاد سه گانه یاد شده در زمینه شخصیت علمی شیخ مفید پرداخته و درباره بعد اول آن فرمودند: پس از آغاز دوران غیبت و بویژه بعد از انتهاء دوره‌ی ۷۴ ساله‌ی غیبت صغری و انقطاع کامل شیعیان از امام غائب ارواحنا فداه، یکی از خطراتی که کلیت مکتب اهل بیت را تهدید می‌کرد این بود که اشتباه و انحراف عمدی یا غیرعمدی کسانی از منسوبین به این مکتب، چیزهائی را از آن کاسته یا به آن بیافزاید، و یا براثر کم‌رنگ شدن مرزبندی‌های اصولی مکتب، خطوط انحرافی با آن آمیخته و انحرافات مسلک‌های اعتقادی یا مذهب‌های جعلی با حقایق آن ممزوج گردد.
اینجاست که یکی از مهمترین وظائف رهبران امت در دوران غیبت رخ می‌نماید، وظیفه‌ای که درست به انجام رسیدن آن میتوانسته است به معنای حفظ مذهب و معادل جهادی سرنوشت‌ساز باشد. و آن وظیفه عبارت است از این که تشیع به مثابه‌ی یک نظام فکری و عملی، مرزبندی شود و برای آن از لحاظ عقیدتی و عملی با استفاده از میراث ارزشمند سخنان ائمه علیهم السلام چهارچوبی ترسیم گردد. و بدین گونه هویت مستقل و مرزبندی شده‌ی مذهب اهل بیت (ع) مشخص گشته در معرض فهم و استفاده‌ی پیروانش قرار گیرد. این کار به علماء و متفکران شیعه این امکان را می‌داد که انحراف اصولی یعنی خروج از حیطه‌ی مبانی مذهب در فقه و کلام را، از اختلاف نظرهائی که در داخل محدوده‌ی مکتب پیش می‌آید، بتوانند جدا کرد.
با توجه به آنچه گفته شد، اهمیت کار شیخ مفید بعنوان کسی که مرزبندی مکتب اهل بیت را برعهده گرفت، آشکار می‌شود. این نابغه‌ی بزرگوار با احساس نیاز زمان و با تکیه برقدرت علمی خود وارد این میدان دشوار شد و کار بی‌سابقه و بس مهم و حساسی را آغاز کرد و بحق باید اذعان کرد که از عهده‌ی این کار بزرگ برآمده است.
در پیام حضرت آیت‌الله خامنه‌ای درباره بعد دوم شخصیت علمی شیخ مفید در خصوص بنیانگذاری شکل و قالب علمی صحیح فقه شیعه آمده است: فقاهت به معنای استنباط حکم شریعت از منابع کتاب و سنت در شیعه دارای سابقه‌ای طولانی است. فقهای اصحاب ائمه علیهم السلام در باب فقاهت و افتاء انجام می‌دادند، با آنچه از فقاهت در دوران‌های شکوفائی فقه شیعه فهمیده می‌شد یعنی رد فروع به اصول و استنباط صدها قاعده‌ی کلیه و هزاران حکم فقهی پیچیده و مشکل از کتاب و سنت و حکم و عقل، و تفریع فروع بیشماری که قادر باشد در غیبت امام معصوم همه‌ی سؤال‌های مکلفین را از شریعت پاسخ گوید و حلال و حرام خدا را در همه‌ی ابواب با همه‌ی جزئیات بیان کند، فاصله‌ئی ژرف وجود داشت و این فاصله باید به مرور و با پیشرفت تدریجی فقاهت پر می‌شد.
بیشک فقهای پیش از مفید قدمهای ارزنده‌ئی در این راه برداشته‌اند، لیکن این شیخ بزرگ با قدرت فکری نبوغ‌آسای خود، در این عرصه نیز مبدأ یک تاریخ پرتحول و سرسلسله‌ی یک جریان زاینده و رو به عمق و افزایش، محسوب می‌گردد. گویا پس از چند قرن جمع‌آوری منابع فقه یعنی کلمات صادره از معصومین و افتاء براساس متون و ظواهر روایات، در مقطعی از تاریخ فقه لازم بوده است که این ذخیره و سرمایه‌ی ارزشمند به قالب اندیشه‌ی علمی زده شود و شیوه‌ئی فنی برای استنباط ابتکار گردد.
در خصوص آفرینش شیوه جمع منطقی میان عقل و نقل در فقه و کلام که بعد سوم علمی شخصیت شیخ مفید (ره) می‌باشد در پیام حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی آمده است: سومین بعد از جوانب شخصیت شیخ بزرگوار ما به مثابه‌ی مؤسس و سرسلسله حرکت علمی شیعه است در اینجا نیز شیخ عالیمقام راه تازه‌ای میان عقل‌گرایی مطلق معتزله و پیروان آنان از شیعه مانند بنی‌نوبخت و حدیث‌گرایی شیخ صدوق گشوده است.
کار بزرگ مفید اثبات این مطلب است که عقل مستقلا از فهم همه‌ی مباحثی که در علم کلام مطرح می‌شود، ناتوان است، مثلا در باب صفات باری مانند اراده و سمع و بصر و امثال آن، عقل به مدد وحی است که می‌تواند در وادی معرفت درست گام نهد و بتنهائی وارد شدنش در این وادی که مربوط به حضرت حق جل و علا است، ورود در تیه ضلالت است، و این در واقع مضمون همان روایاتی است که آدمی را از تکلم در باب خدای متعال نهی می‌کند. پس کار مفید، محروم کردن عقل از قلمرو متعلق به او ـ که در آن سمع و وحی را راه نیست ـ یعنی وادی اثبات صانع و استدلال بروجود باری یا توحید یا نبوت عامه نیست، بل محدود کردن عقل به همان حدودی است که خالق عقل برای او معین کرده است تا به گمراهی نیفتد.
در پایان پیام رهبر معظم انقلاب اسلامی با دعوت مجدد مسلمانان به وحدت آمده است: امروز همه‌ی فرق اسلامی باید تجربه‌ی مسالمت و مهربانی بیاموزند و در زمانی که اصول اسلام ـ که مفیدها در هر مذهبی برای احیاء آن، چنان رنجهائی را متحمل شده‌اند ـ از سوی دشمنان جهانی در معرض خطر است، به وحدت و اقتراب و همکاری همه‌ی فرقه‌ها و همه‌ی متفکران آنها بیندیشند، و این درس بزرگ انقلاب ما و رهنمود همیشگی امام راحل ما قدس الله نفسه الزکیه است.
والسلام علیکم و رحمه‌الله و برکاته
علی الحسینی الخامنه‌ای
فروردین سال ۱۳۷۲ مصادف با شوال ۱۴۱۳
نظرات بینندگان